Ağırlık
Bir çok anlamı olması nedeniyle aşağıda yazılı olanlar için kullanılmasında kaçınılan kavram. – Tartı değeri – Kütle – Bir cismin kütlesi ile yerel düşme ivmesinin çarpımından bulunan ağırlık kuvveti. – Kütle birimlerine göre yapılmış ağırlık parçası veya tartım parçası. Ticarette ve ekonomide bir tartım sonucu için DIN 1305 standardına göre halen ağırlık kullanılabilir.
Ağırlık Etkisi
Bir cismin etki ettirdiği ağırlık kuvveti; örneğin yay kuvvetine karşılık.Mekanik terazide tartılmak için kefeye konulan yükün ağırlık kuvveti devreye alınan ağırlık parçasının karşıt kuvveti ile % 100 kompense edilmektedir.Monte ağırlıklı yaylı terazide yüke ait ağırlık kuvvetinin % x i monte ağırlık kuvveti ile karşılanır.Yükün ağırlık kuvvetinin %100 den çpk azının ağırlık kuvveti tarafından kompense edildiği teraziler düşme ivmesine bağlı olarak tartım yapmaktadırlar.
Ağırlık kuvveti
Bir cismin G yada F ağırlık kuvveti, bu cismin m kütlesinin g yerel düşme ivmesi ile çarpılmasıyla bulunur. Not: Yeryüzü üzerinde yerel düşme ivmesi sabitinin değeri birbirinden birkaç promil uzaklık bulunan yerlerde değişim göstermektedir.Bu nedenle ağırlık kuvveti bulunduğu yere bağımlı olarak değişmektedir.
Ağırlık merkezi
Katı bir cismin homojen bir kuvvet alanı içersinde bulunduğu zaman(örneğin;yer yüzeyinde etkiyen çekim alanında) dönme momentlerinin sıfır olduğu noktasına denir.Bir cismin ya da sistemin kütlesi bu noktada toplanmış gibi düşünülebilir.
Ağırlık seti
Uygun şekilde basamaklanmış sayısal değerlere sahip ağırlıkların bir arada grup oluşturması.
Ağırlık sınıfı
Tesbit edilen alt ve üst sınır değerlerine göre özel bir ağırlık değerini belirlemek üzere hazır ambalaj kontrollerinde kullanılan kavram.
Ağırlık toleransı
Verilmiş bir ağırlık değerinin müsaade edilebilir alt ve üst değerden olan sapmalar arasındaki farkları ifade eden kavram.
Ağırlıkların doğruluk sınıfları
Yönetmeliklerle tayin edilmiş bulunan hata sınırlarına göre ağırlık parçalarının içerisinde bulunduğu sınıfları.Almanya’da ölçüler ve ayar tüzüğünün 8.sayılı maddesi yada uluslar arası yönetmeliklere uygun artan doğruluklara giden sınıflar:
Ticari ağırlıklar.
Orta hata sınırları sınıflarına ait ağırlık parçaları ile hassas ağırlıklar ve karat ağırlıkları.
Akım halkası
Voltaj pikleri vs.gibi dış tesirlerden etkilenmeyen ve bu yüzden büyük uzaklıklar için uygun olan seri olarak yapılan data transferi.
Akım terazisi
SI-Temel birimi amperin tanımı için kullanılan yüksek hassasiyette bir teraziyle birlikte çalışan ölçme sistemi.
Alçak platformlu tartı aleti
Alçak platformlu serbest bir yük taşıyıcısı bulunan kantar.Yük hücreleri ve yük kaldıracı yüksekte kalan yapı grupları olduğu için, yük taşıyıcısının iki tarafında dışa doğru sıralanmışlardır.
Alibi-yazıcı
Bilgi işleme bağlı tip sistem onaylı tartım tesislerine ait ve bilgi işlem sistemlerinde normal bir yazıcı gibide kullanılan tip ve sistem onayı almış yazıcı.
Ambalaj
Aynı cins ambalaj kabı içersine doldurulan ürün ve ambalaj muhteviyatı. Ağırlıkları belirlenmiş ambalajların dolum miktarları çoğunlukla seri olarak tartımları otomatik terazilerde yapılan ve dolum makinelerinde ayrılıp kontrol terazileri yardımı ile kontrol edilmektedir. Ambalaj kabının ağırlığı değişmiyorsa veya ambalajlar tek tek göz önüne alınıyorsa, hacim ölçüsüne göre de işletmede kontrol terazileri yardımıyla kontrolleri yapılabilir
Ampflikasyon eşiği
Hareket yeteneği eşiği.
Analitik Terazi
I VE II doğruluk sınıflarına ait muayeneye tabi olarak tip ve sistem onayını almış, ölçme aralığı, yada okunabilirliği referans alınarak kimyasal analizler için kullanılabilen,yüksek çözme gücüne sahip teraziler için genel adlandırma.Yük kapasitesi 50 kg’a kadardır.Bu terazilerin sınıflandırılması – makro terazi – yarımikro terazi – mikro terazi – ultra mikro terazi olarak yapılır.
Anolog bölüntü değeri
Bölüntü değeri
Analog çıkış
Terazilerde ölçü değerlerine bağlı olarak sürekli değişen bir elektrik gerilim veya akım değeri şeklinde alınabilen elektriksek çıkış.Bu çıkış analog değer gösteren elektrik ölçü aletlerine ve yazıcılara bağlanabilmektedir.
Anolog gösterge
Ölçme değeri genel olarak sayılarla işaretlenmiş çizgili skala karşısına gelen bir fihrist işaretinin pozisyonu ile bulunur.Analog gösterge ile sürekli ölçme değeri alınır.Virgülden sonra gelecek sayıların tahmini yapılması nedeniyle, kişiye bağlı olarak okuma hatalarının ortaya çıkması bu göstergenin bir dezavantajıdır.
Analog hata
1.Analog gösterge hatası 2.Analog göstergede görünmesine rağmen,dijital göstergede doğrudan yollarla okunamayan bir dijital gösterge hatası
Analog kompensasyon
Elektromanyetik kuvvet kompensasyonu.
Analog sinyal
Ölçme değeri ile orantılı olarak analog çıkışta görünen sürekli değişen elektriksel büyüklük.
Analog-Dijital-Çevirici
Analog sinyalleri dijital sinyallere çeviren elektronik düzenek.Örneğin dijital voltmetrelerde kullanıldığı şekilde.
Ani muayene
Muayenesi yapılarak damgalanmış bir ölçü aletinin ölçüler ve ayar dairesi tarafından müsaade edilen hata sınırları dahilinde olup olmadığının ve onay şartlarını yerine getirip getirmediğinin kontrolü.
Anlık tartım için otomatik terazi
Dolum miktarlarından eşit olarak,önceden miktar verilebilen otomatik terazi.Ürün önceden özel dolum aletleri ile kaba,ince dolum olarak ayrılarak teraziye gönderilir.Bu terazilerde boşaltma sistemi bulunan ve bulunmayan diye yük taşıyıcının biçimine göre ayrılırlar.
Ara askı
Asılı yük yada ağırlık parçası taşıyıcısı ve ait olduğu askı arasında hareketli bağ elemanı.
Ara birim
Data transferi için kullanılan sistemlerde ara bağlantı,kablo.Bir ara birim kavramı ile birlikte transfer yerindeki,fiziksel,elektriksel ve mantık fonksiyonlarının yazılımı için işaretlerin tümünü kapsamaktadır. İşaretler ise,örneğin port,bağlantılar,elektriksel seviye,data formatı,kodlama aynı zamanda transfer datalar ve komutları içermektedir.
Ara kol sistemi
Birlikte bulunan terazilerde yük kaldıracı ve tartma kaldıracı arasındaki kol.
Araç nakliye kantarı
Üzerindeki köprü yalnız nakliye araçlarını tartmak için geliştirilmiş terazinin açıklamalı yazılmış adı.
Aralık kaydırma
Elektromekanik terazilerde terazinin duyarlılığını değiştirmeden ölçme aralığını değiştiren mekanizma.
Aralık seçme düğmesi
Genel olarak monte edilmiş bir ağırlık parçasının yüklenmesi ile yapılır.Elektromekanik terazilerde de duyarlılık değiştirilmesi ile gerçekleştirilir.
Ard arda yazım
Yazılan bir harfin bir kısmının görüntüsünün göstergede saniyenin onda bir kaçı kadar gecikme ile çıkması halinde ard arda geçen yazılarla okuma.Bu gösterim uzun bir metnin dar bir gösterge alanında sürekli geçiş yaparak gösterilmesi gerektiği zaman kullanılır.
Areometreli terazi
Yoğunluk ölçme cihazı.Alt kısmında areometrenin dik olarak sıvıya batmasını sağlayan kurşun bulunan ağırlık gösterecek şekilde taksimatlandırılmış cam boru.
Arşimet Kaldırması
Bir sıvı ve gaz içerisine batırılan her cisme, bu ortam içerisinde cismin ağırlık kuvvetinin tersi yönünde etki eden ve bu yüzden cismin ağırlığının görünür bir biçimde azalmasına neden olan kaldırma kuvveti.Arşimet prensibine göre kaldırma, taşırılan sıvı miktarı veya sıkıştırılan gazın miktarı ile eşit bir kuvvetle olur.
Arşiv kilogramı
Uluslar arası kilogram prototipi için kullanılan diğer isim.
ASCII-Kodu
American Standard Code for Information Interchange sözcüklerinin kısaltılmışı;uluslararası yedi-bit-kodunun Amerika’da kullanılan versiyonu. Bu kodlama sisteminde basılabilen harfler ve sayılar gibi karakterleri, transmisyon ve yazıcı kontrol karakterleri de bulunmaktadır.
Asgari yük
Bu yükten daha az olarak yapılan yüklemelerde alınan tartım sonuçlarının üzerinde oldukça büyük bir relatif hatanın bulunabileceği yük.
Askı
Kaldıraç kolu ve yük taşıyıcısı veya kaide ve kefeler arasındaki ara bağlantı elemanı.Örneğin; yük askısı,sarkaç askı.
AT-Damga yılı işareti
AT-Damga yılı işareti altı köşeli bir şekil içerisinde ait olduğu yılın son iki rakamından (ayar damgası yılı)meydana gelmiştir.
AT-İlk muayenesi
AT-Ölçü aletleri yönetmeliklerine uygun olarak ölçü aletlerinin ölçme tekniği bakımından yapılan ilk kontrol ve muayenesi.AT-İlk muayenesi yeni veya yenilenerek kullanılacak bir ölçü aletinin AT-Onayı alınmak üzere ölçü tekniği bakımından kontrol edilerek AT-İlk muayene damgasının vurulmasından ibarettir.
AT-Tip onayı
Ölçme aletinin tipinin AT talimatlarında yazılı bulunan şartlara uygunluğunun AT içerisinde yer alan bir ulusal ölçme servisi tarafından kontrolü ve onaylanması.
Auto range
Çok bölüntülü ve birden fazla ölçme aralığına sahip terazilerde skalanın ölçme aralığını otomatik olarak değiştiren tertibat.
Auto-zero
Sıfır işareti üzerinden olan kaymaları ve yük kefesi üzerinde bulunan tozlanmalardan ötürü oluşan sapmaları düzeltmek için otomatik olarak teraziyi sıfıra ayr eden tertibat(sıfırlama hızı, saniye başına 0.5 dijit gibi)
Autocal
Kalibrasyon işleminin tam otomatik olarak yapılarak terazinin kontrol edilmesi.Terazinin yerinin değiştirilmesi,gerilim düşmesi,sıcaklık değişimi gibi durumlarda otomatik olarak yeniden kalibrasyon işlemi yapılır.
Ayar boşluğu
a) Ağırlık parçasını nominal değerine getirmek için ayar bilyalarının doldurulduğu, ağzı kapatılabilen boşluk. b) Mekanik terazilerin yük taşıyıcısında yüksüz olduğu durumda iken sıfırının ayarlanması için kullanılan tertibat.
Ayar markaları
Ayar markaları,üzerinde bulunan <….. tarihine kadar geçerli> yazısı ile birlikte Almanya’da aşağıdaki renklere göre sınıflandırılmışlardır; a) Ait olduğu senenin son rakamı 0 veya 5 ise; Sarı b) Ait olduğu senenin son rakamı 1 veya 6 ise; Kahverengi c) Ait olduğu senenin son rakamı 2 veya 7 ise; Mavi d) Ait olduğu senenin son rakamı 3 veya 8 ise; Gri e) Ait olduğu senenin son rakamı 4 veya 9 ise; Yeşil
Ayar Damgası
Periyodik ve stok muayeneleri tamamlanmış ölçü aletinin üzerine yetkili mercinin vurduğu damga.
Ayar eletonu
Yüksek hassasiyete ve sertifikaya sahip ağırlık parçası.
Ayar hata payları
Ayarlama yaparken bulunan ölçme değerlerinin standart ile olan sapmasının izin verildiği en fazla ve en düşük olabileceği sınır değerler.
Ayrı taksimatlı terazi
Farklı bölüntü değerlerine ayrılmış, birbirine bitişik yan yana birçok gösterge aralığını bulunduran sıfırdan maksimum yüke kadar işaretlenmiş tartım aralığına sahip terazi.
Askı uzantısı – sevk kolu
Diğer bir terazi kefesini,terazi tabanının altına uzatılan askı yardımıyla asılması, dolayısıyla terazi tabanının altındaki tartımlar için kullanılan düzenek.
Askıya alma tertibatı, askı sistemi
Özellikle yüksek çözme gücüne sahip terazilerde bıçakları kefelerden ayırmak ve kaldıraç kolunu, ara askıları ve kefeleri tesbit etmek için kullanılan tertibat.
Asma hat terazisi
Bir asma hat düzenine kurulmuş terazi.Burada asma hat düzenine ait bir kısım yük taşıyıcısı olarak kullanılır.
AT’ye üye ülkelerin sembolleri
AT-ilk muayene damgasının hangi üye ülke tarafından verildiğini tanımak için AT-damgasında bulunan sembol. B Belçika F Fransa D Almanya I İtalya DK Danimarka IRL İrlanda E İspanya L Lüksemburg EL Yunanistan NL Hollanda P Portekiz UK İngiltere
AT-Muayene damgası
Bir asma hat düzenine kurulmuş terazi.Burada asma hat düzenine ait bir kısım yük taşıyıcısı olarak kullanılır.
AT-Muayene işareti
AT-Muayene damgası yalnız bir işaretinden meydana gelmiştir.Eğer muayene Almanya’ya ait bir ölçüler ve standartlar bürosu tarafından yapıldı ise işaretin üst yarısında harfi ve yanında bu büro için verilen sıra numarası bulunur.Alt yarıda da büro tarafından verilmiş olan seri numarası vardır.AT-Muayene damgası aynı zamanda garanti kontrol damgası yerine de kullanılır.
Band Baskülü
Sürekli bir şekilde geçiş yapan ambalajlanmamış, açık tartım eşyasının band üzerinde ve bandın hızına göre ağırlığını tayin eden (tamamlayan tartı aleti)band baskülü.Band baskülleri aynı zamanda kısım kısım tartarak toplam sonucunu gösteren tartı aletleri olarak yapılmışlardır.
Band kontrol terazisi
Ambalajlanacak ürünlerin kütlesini band üzerine geldiği zaman tayin eden terazi.
Banyo baskülü
Evlerde kullanılan ekseriyetle yaylı terazi olarak dizayn edilmiş IIIdoğruluk sınıfına ait baskül
Baud/Baud hızı
Seri olarak yapılan data transferi sırasında saniye başına bit olarak hız birimi.
BCD(Binary Coded Decimal)
Dual sisteme göre data kodlama şekli.0 dan 9 a kadar olan sayılar için 4 binary rakam kullanılır.Bir sıranın numerik değerini bulmak için yatay doğrultuda toplam alınır.
Bebek terazisi
Doğan bebekleri tartmak için kullanılan özel biçimde yapılmış bir yük taşıyıcısına sahip olan terazi.
Belirsizlik
Ölçme belirsizliği.
Belirsizlik aralığı
Otomatik kontrol terazilerinin kütle birimi cinsinden verilen tartılan cismin değerinin tam olarak alınamadığı aralık.Belirsizlik aralığı daha çok tartım sırasındaki dinamik etkiler nedeni ile meydana gelmektedir ve deneysel olarak saptanmalıdır.Asgari yük, belirsizlik aralığının genişliği ile orantılıdır.
Bıçak
Kefe üzerine konumlanan bıçak yatağına ait parça
Bir tartıma ait ölçme sonucu
Bulunan ölçme belirsizliği ve düzeltmelerinde göze alınarak kütle tartım değeri veya konvansiyonel tartım değerinin tartımın sonucu olarak verilmesi.Bir tartımda bulunan ölçme sonucu, aralarındaki bağıntı açık bir şekilde belli olan diğer farklı bir ölçme büyüklüğü cinsinden verilebilir.
Bir terazinin kullanılabilirliği
Teraziler kullanım amaçlarına uygun olarak imal edilmelidir.Örneğin dışarıda kullanılan terazilerde rüzgar ve yağmur etkileri nedeniyle muayene sabitinin sayısal değeri < 3000 olmalıdır.
Bir terazinin hatası
Terazinin göstergesinde okunan değerle gerçek değer arasındaki farkı.Yani etkin yük.
Bir terazinin kullanım aralığı
Terazinin tartım için kullanıldığı ölçme aralığı.Tartım aralığı ve kullanım maksatları göze alınarak sınırlandırılmaktadır.
Bir yük hücresinin karakteristik eğrisi
Bir yük hücresine uygulanan kuvvetin büyüklüğünün fonksiyonu olarak çıkışta alınan değerin (örneğin elektriksel gerilim,sıvı basıncı gibi) grafik olarak değerlendirilmesi
Birden fazla ölçme aralığına sahip terazi
Sıfırdan başlayarak giden değişik tartım aralıklarının bulunduğu terazi.Her tartım aralığının minimum ve maksimum yüke göre bir bölüntü değeri vardır.
Birim
Bir ölçme büyüklüğünü as veya üst katları ile tasvir edebileceğimiz, karar verilerek tesbit edilmiş nicelik.
Bit
Binary Digit’in kısaltılmışı.Örneğin 1 bit ile <doğru>veya <yanlış>mantıksal işlemi yürütülür
Bölüntü
Çizgili bir skalanın bölüntü işaretlerinin tümü veya rakamsal bir skalanın bütün rakamları.
Bölüntü değeri
Binary Digit’in kısaltılmışı.Örneğin 1 bit ile <doğru>veya <yanlış>mantıksal işlemi yürütülür
Brüt ağırlık
Tartılan cismin kütlesi (net ağırlık) ve içinde bulunduğu kabın yada ambalajın ağırlığının (dara ağırlığı) toplamı.
Byte
256 Farklı karakteri kodlayabilen 8 bit uzunluğundaki data. Tüm mikro proses işlemler data bytr yapısı veya katlarını kapsamaktadır.
Fark tartımı
Aynı dara ağırlığında, aynı terazi üzerinde yapılan iki tartım sonucunda bulunan kütle azalması veya çoğalması.
Fasılalı tartım için otomatik teraziler
Ürünün eşit olamayan kütlelerde tartımı aynı zamanda tek tek tartımların toplamı için kullanılan otomatik teraziler.
Fazla yük sınırlaması,kontrolü
Maksimum yük kapasitesini aşan durumları engelleyici ve aynı zamanda fazla yüklenmeye karşı yapı elemanlarını emniyet altına alan sınırlayıcı düzenek.
File
Bilgisayarda bir disket veya teyp gibi data kayıt ortamı üzerine yüklenmiş ve bir isim verilerek tutulan dosya.
Fiyat gösteren terazi
Fiyat gösteren veya hesap yapan bilgisayar sistemi ile bağlı olarak çalışan otomatik terazi.
Fiyat göstergesi
Otomatik terazilerde fiyat hesaplama gösterge tertibatı.
Fiyat yazıcı,fiyat gösteren terazi
Otomatik terazi,bilgisayar ve yazıcı sistemden oluşan tartı aleti.
Fiyatlı terazi
Üzerinde tartılanın ağırlığının yanısıra ücretini de gösteren göstergesi bulunan terazi.
Fiziksel tartma prensipleri
Fiziksel ölçme prensipleri dikkate alınarak tartma ikiye ayrılabilir:
1. Kütle karşılaştırması: Yüklere ait ağırlık kuvveti serbest veya monte ağırlık parçaları ile veya bir kaldıraç kolunda bulunan ve etkin olan kaldıraç uzunluğuna göre değişen bir ibre ağırlık kuvveti ile kompense edilecektir.
2. Kuvvet karşılaştırılması: Yüklere ait ağırlık kuvvetleri deformasyon veya elektromanyetik kuvvetler ile kompense edilir.
Fluoresans-gösterge
Fluoresans etkisi gösteren ışık tabakasının elektronlar tarafından aktive edilmesi ile çalışan segment veya matris gösterge.
Form yazıcı
Yazıcı cihazı.
Galvanik ayırma
Data transferinde,bilgi götüren alternatif gerilim kompenenti,gerilim denge akımları, yada ihtiyaç olarak kullanılmayan gerilimlerden ayıklanmak maksadıyla diğer bozucu doğru gerilim kompenentinden ayrılır.
Garanti damgasının bulunduğu yerler
Muayeneye tabi terazilerin, kullanıcı tarafından sökülmesine veya ayarlarının değiştirilmesine izin verilmeyen kısımlarının kontrol damgası ile damgalanmış olmaları gereklidir.
Gauss tartma metodları
Yük kefesinde tartılan cisimle ağırlık kefesindeki tartma ağırlığının ilk tartımdan sonra yerlerini değiştirmek suretiyle yapılan tartma metodu.
Gecikme hatası
Ölçme değerinin yavaş bir şekilde en son ayarlanan durumuna gelmeden önce okunması, basılması veya değerlendirilmesinden önce ortaya çıkan hata.
Genel ruhsat
Dahili resmi onay veya AB orijinal onayını almak için ölçü alaetlerinin tiplerine göre verilen genel ruhsat.
Geri tartma
Bir kütle değişiminin bulunduğu kimyasal veya termik reaksiyondan sonra numunenin tartımı.
Gerilim değişimleri
Şebeke geriliminin olması gereken gerilim değeri, örneğin 230 V. Etrafında oynaması.
Gerilim seçme düğmesi
Elektrikle çalışan cihazlarda mevcut şebeke gerilimine uygun besleme yapabilmek için kullanılan şalter.
Gerilme teli bulunan terazi
Ölçme büyüklüğü dönüştürücüsü titreşen bir telden ibaret olan elektromekanik terazi.
Gerilmiş band yatak
Terazi kolunun dönme eksenine dik olarak gerili bir metal band tarafından yataklanması.
GLP (Nitelikli Laboratuvar Uygulamaları)
Nitelikli laboratuar uygulamaları laboratuar kontrollarının organizasyon şeması ve şartları içinde planlanması, işleme konulması ve test edilmesi ile ilgilenmektedir.
Gösterge (display)
Sayıların veya harflerin üzerinde yazılı bulunduğu cihaza ait gösterim elemanı.
Gösterge (display) kararlılığı
Göstergede okunan değeri dışarıdan bir takım müdahalelerle yapay olarak kararlı hale getirme de kullanılan elektronik tertibat.
Gösterge (display) hatası
Göstergede içeriden veya dışarıdan gelen bozucu faktörler nedeniyle ortaya çıkan hatalar.
Göstergede hata (DIN 1319:Ölçme hatası)
Göstergede okunan ölçme değerinden ölçme büyüklüğüne ait gerçek değeri çıkararak bulunan fark.
Gram
Kilogramın binde birine gram (birim sembolü g) denilmektedir.
Gravitasyon
Tüm cisimlerin birbiri arasındaki kütle çekimi gravitasyon olarak adlandırılmaktadır.
Güç kaynağı kesilme ikazı
Geçici veya uzun süre akım kesilmelerini haber vererek yanlış bir ölçme değeri alınmasını önleyen tertibat veya ikaz.
Güvenirlilik
Belli bir zaman içersinde bir ölçü aletinin şartlarına uygun olarak çalışma fonksiyonlarını yerine getirme özelliği.
Güvenme aralığı
Bir ölçme değerinin xe ortalama değerinin verilen bir (1-&) olasılığı ile gerçek değerine yakınlığının bulunduğu aralık.
Hardware
Elektronikte bir elektronik devrenin, tüm devre elemanları için kullanılan yada tüm aleti ifade eden İngilizce deyim.
Hacim ölçme
Katı cisimlerin hacmi farklı yollardan bulunabilir.
a) Geometrik biçimi basit olan bir cismin boyutları ölçülebilir ve geometrik boyut değerleri kullanılarak hacim hesaplanabilir.
b) Suyla dolu kalibre edilmiş bir ölçü silindiri içerisine batırılan cismin meydana getirdiği sıvı hacmindeki artma direk olarak ölçü silindiri üzerinden hacim olarak okunur.
c) Direk olarak taşırılan sıvı hacmini okumak yerine tartım yoluyla da hacim bulunabilir.
d) Arşimet prensibi uyarınca bir cismin hacmi iki farklı yoğunlukta (örn; hava ve su gibi) birbirlerini takip eden tartımlar sonucunda tayin edilir.
Halka ağırlık
Daha çok sürgü ağırlıklı terazilerde kullanılan halka biçimindeki ağırlık parçası.
Handshake
Alıcı ve gönderici arasındaki mesajlarla parelel ve seri interface’lerde veri akışı için kullanılan bir veya birden fazla özel kontrol devreleri.
Hareketlilik eşiği
Göstergenin okunabilecek bir sapmasına neden olan, yüklenmedeki en küçük değişim miktarı.
Hassas dolum
Otomatik terazilerde tartım sırasında belirlenen, dolum miktarına ulaşılması için doldurma veya dozajlama prosesinin sonunda doldurma kabına eklenen miktar.
Hassas dozajlama
Sürekli veya kesintili olarak yapılan bir madde akışını gravimetrik veya volumetrik olarak istenilen miktarlarda ayırma.
Hasta terazisi
Yataklı terazi
Hastane terazisi
Hasta yataklarının üzerine konduğu özel bir yük taşıyıcısına sahip olan terazi.Tıbbi tedavi sırasında yatan hastanın ağırlığının kontrolü için kullanılır.
Hareketlilik
Yükleme üzerinde yapılan küçük değişikliklerin gösterilmesi bakımından terazinin gösterdiği reaksiyon kapasitesinin belirtilmesi için kullanılan bir özelliği.
Hata sınırları sınıfları
Belirlenmiş hata sınırlarına göre ölçü aletlerinin veya standartlarının sınıflara ayrılması. Örneğin, OIML-20 Nolu yönetmeliğine göre ağırlıklar için E1,E2,F1,F2,M2 hata sınırlarına ait sınıflardır.
Hata sınırları,ölçme hataları için kullanılan sınır değerler
Ölçme hataları için belirlenmiş izin verilebilir (pozitif veya negatif) en yüksek sınır değerler.
Hava ile sönümleme
Sönüm sistemleri
Hava kabarcıklı tesviye aleti
Terazinin referans konumuna göre yaptığı açının büyüklüğünü ve doğrultusunu bir sıvı içersinde bulunan hava kabarcığının durumuna göre belli eden terazi üzerinde bulunan tesviye ölçü aleti.
Hava kaldırması
Hava içersinde bulunan bir cisme ağırlık kuvvetine ters yönde etki eden kaldırma kuvveti.
Hava yoğunluğu
Hava kaldırma düzeltmesinin bulunması için gerekli olan büyüklük.
Hayvan baskülü
Canlı hayvan tartımı için geliştirilmiş ve hayvanın nabız atışından veya hareket etmesinden göstergesinin mümkün mertebe etkilenmediği tartı aleti.
Hazır ambalaj
Hazır ambalajlar ayar kanunu kapsamıyla alıcıya ulaşmadan önce istenilen biçimde paket edilmiş ve içindeki miktar ambalaj bozulmadan yada tamamen açılmadan değiştirilemeyen ürünlerdir.
Hazır ambalaj kontrol tesisleri (HAK)
Hazır ambalajların dolum miktarlarının kontrollarını yapmak için yarı veya tam otomatik çalışır sistem.
Hazır ambalaj kontrolları
Hazır ambalaj dolum miktarının Hazır ambalaj standartalrına göre istenilen kontrolları.
Hazır ambalaj tüzüğü (HAT)
Almanya’da yetkileri ayar yasasına dayanarak verilmiş olan bir tüzüktür.Bu tüzük, imalatçı firma tarafından dolum miktarı belirlenerek alıcıya ulaşmadan önce ambalajlanması yapılan hazır paketlerin içersindeki ürünle ilgili esasları içerir.
Hidrolik kaldırmalı istifleyen tartı aleti
Palet terazisi
Hidrolik kaldırmalı (pancar) kantarı
Yükleri denklemede bir hidrolik kaldırmalı ağırlık tertibatı kullanılarak yapılan kollu kantarlar tipinde sınır değer terazisi.
Hidrolik kaldırmalı köprülü tartı aleti
Tartılacak yükü sabit bir yerden kaldırılarak yük kabul tertibatı yardımı ile tartan terazi.
Hidrolik kaldırmalı düzenek
Bir hidrolik kaldırmalı kantarın bir veya birden fazla kaldırma koluna etki eden sürgü ağırlık parçalarından oluşmuş tartım tertibatı.
Hidrostatik terazi
Bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin ölçülmesi ile sıvıların yoğunluğunun tayininde kullanılan terazi.
Hidroskopik tartı cismi
Hidroskopik tartı cismi, etrafında bulunan havanın nemini çekmek, devamlı kendi ağırlığının tartım sırasında artmasıona neden olur.
Histeresiz
İki fiziksel büyüklüğün birbirinin fonksiyonu olarak incelenmesinde,bağımsız olan büyüklüğe her iki durumda da aynı değerlerin verilmesine rağmen, incelenen büyüklüğün farklı ölçme değerlerinin edilmesidir.
Histeresiz düzeltme düzeneği
Ölçme aletindeki histeresisi kompense etmek için kullanılan düzenek veya önlem.
Hybrid tartı aleti
Bir kaldıraç sistemi üzerinden ağırlık kuvvetini küçülterek bir yük hücresi üzerine ileten elektromekanik tartı aleti.
IEC
International Elektrotechnical Commission, elektrotekniği ilgilenditen konulardaki sorunları çözümlemek için kurulmuş uluslararası standartlaştırma organizasyonu.
Isınma zamanı
Bir terazinin açılma anından itibaren termal dengesini buluncaya kadar geçen zaman.
ISO
International Organization for Standardization için kısaltma.Endüstriyel alanda kullanılan kavramların,ölçme metodlarının toleransların standartlaştırılması için faaliyetlerde bulunur.
Işıklı diyotlu gösterge
LED (light Emitting diyote).Işıklı diyot,luminesans diyot.Bir başka ışık kaynağına ihtiyaç olmadan okunabilen yüksek ışıma gücüne sahip,fahat relatif olarak fazla akım sarfiyatına neden olan diyotlardır.
Işıklı izdüşüm
Gösterge.Bir terazinin göstergesini mat bir perde üzerine büyütülerek düşürülmesi.
Işıklı sayısal gösterge
Parlayan rakamlardan oluşan dijital gösterge.Her rakam
– komplet sayı sembollerinden meydana gelebilir.
– tek tek segmentlerin bileşimlerinden oluşmuştur.
– noktalardan oluşan rasterden meydana gelmiştir.
İbre
Bir mekanik teraziye ait sabit skala üzerinde hareketli okuma işareti.
İbre ağırlık tertibatı/
Bir ibreli kol ve buna ait göstergeden meydana gelmiş,kaldıraçlı tartım düzeneği.
İbreli terazi
İbre ağırlık düzeneği kullanarak dengeye gelen terazi.
İbrenin gösterme alanı
Bir sapma terazisinin, sapma ağırlığına bağlı kolunun denge konumu etrafında gidip geldiği skala alanı.
İki alanlı terazi
İki farklı tartım aralığı için kullanılan terazi.
İki bıçaklı terazi
Aynı anda yük ve ağırlık parçalarını taşıyan,bir esas bıçakla ikinci bir bıçak üzerinde basit tek kollu terazi.
İkincil gösterge
Yedek gösterge
İlk muayene
Yeni alınan bir ölçü aletinin periyodik muayenelerine hazırlanması için yapılan metrolojik muayenesi.
İmalat şartları
Terazilerde yasalara göre uyulması gereken kurallar, yönerge ve standartlar.
İmpuls kompensasyonu
Puls genişliği modulasyonu
İnfrared kurutucu
Kurutma cihazı.
İntegrasyon prensibi
Elektromekanik terazilerde olduğu gibi bu prensibe uyarak ölçme değerini bulmak için belirli bir zaman içersinde aletin girişine gelen bütün değerler veya yapılan ölçümlerde alınan değerler üst üste toplanır.Ortalama değer ölçü aleti tarafından verilir.
İntegrasyon zamanı
Ölçü aletinin içersinde bir integrasyon işlemini yaparak bir ölçme değeri bulmak ve göstermek için geçen zaman.
İntegrasyon zamanını uzatma
İntegrasyon zamanını istenildiği gibi uzatmak için kullanılan düzenek.
İnterface
Bir elektronik sistemde bir çok birimin bir arada bağlandığı yada bir data kodunu diğer bir data koduna uyulmayan kablo.
İnterface, iki yönlü
Cihaza hem çıkış hem de giriş olarak taşıma yapan data transfer sistemi.
İnterpolasyon düzeneği
Gösterge üzerinde eşit oranlarda bölünmüş skalanın elle hiçbir müdahalede bulunmaksızın eşit olarak daha duyarlı skala bölüntülerine bölmek için denge indikatörüne sabit olarak bağlanmış düzenek.
İplik terazisi
Dokumada kullanılan tekstil malzemelri ve ipliklerin uzunluğu başına kütlesinin bulunması için kullanılan terazi.
İşlev hatasının tanınabilmesi (İHT)
Arıza nedeni anlaşılıncaya kadar, işlev bozukluklarının tanınabilmesi ve bunların sonucu ortaya çıkan yanlış ölçme değerlerinin bulunabilmesi için elektronik olarak çalışan ölçü aletinin özelliği.
İzleme kontrolları
Ölçü ve ayarlara ait kavram.Terazinin her an yapılabilen kontrolları.
Jiroskop terazi
Dönen bir topaç şeklindeki cismin presizyonundan faydalanılarak tartım yapan terazi.
Jumper
Bir elektronik devrede belirli fonksiyonları işleme koymak veya çağırmak için kullanılan konnektör.
Kaba dolum
Yük kabı içerisine boşalan tartım ürününün dolum miktarının kaba olarak otomatik terazilerde tartılması.
Kaba gösterge
Çabuk okuma göstergesi.
Kaba tartım
Bir numunenin ilk adımda yaklaşık tartım değerinin bulunması.
Kaba tartım yapan terazi
Doğruluk sınıfı III’e ait, ayar yönetmeliklerine dolayısıyla onay belgelerine haiz olan terazi.
Kademeli metod
Belirli kalibrasyon teknikleri kullanılarak bir terazinin doğruluğunun test edilmesi için maksimum yük kapasitesi ile kademeli olarak kontrolü.
Kaldıraç
Kuvvetlerin ve dönme momentlerinin iletilmesinde kullanılan katı çubuklara denilir.
Kaldıraç kolu
Kaldıraç üzerinde etki eden kuvvetin kaldıracın dönme ekseninden tesir çizgisi üzerindeki dik uzaklığı.
Kaldıraç kolu hatası
Bir kaldıraç veya kaldıraç sisteminin kolların birbirine oranının teorik değerinden olan sapması.
Kaldıraç sistemi
Bir çok ardı ardına veya yan yana çalışan kaldıraç mekanizmasına verilen isim.
Kalibrasyon
Metroloji alanında kalibrasyon, belirli ölçme şartları altında ölçme büyüklüğünün gerçek değeri ile ölçülen değerinin birbiri ile karşılaştırılma işlemidir.
Kalibrasyon ağırlığı
Bir terazinin duyarlılığını ayarlamak üzere kullanılan ağırlık parçası.
Kalibrasyon servisi
Endüstrinin ve diğer kuruluşlara ait kalibrasyon laboratuarlarının akrediyasyonu ve kontrolları için özellikle endüstrinin elinde bulunan standartlarını ve techizatlarını ulusal standarda bağlamak amacıyla çalışan organizasyonlar.
Kalibrasyon terazisi
Özellikle M1 ve F1 sınıflarına ait ağırlık parçalarının kontrollerinde kullanılan ölçüler ve standartalar dairelerine ait hassas teraziler.
Kalite
Bir ürünün istenilen koşulların yerine getirilmesi için uygunluğunu gösteren özelliklerinin ve karekteristiklerinin hepsine verilen ad.
Kalite gözetim
Prosedür, metod, sınır şartları, işlem, imalatı yapılan ürün ve servis hizmetleri, benzer şekilde kayıt analizlerinin tayin edilen kalite şartlarını yerine getirip getirmediklerinden emin olmak için yapılan sürekli gözetim ve kontrol.
Kalite güvencesi
Bir ürünün belli kalite şartlarını yerine getirmesi bakımından önemi haiz uygun bir güvenirliliğin sağlanabilmesi için yapılması gerekli planlanmış ve sistematik olarak yapılan faaliyetlerin tümü.
Kalite kontrol
Kalite yönetimi ve kalite gözetim için kullanılan eski deyim.
Kalite yönetimi
Tayin edilmiş olan kalite şartlarının yerine getirilmesi için kullanılan planlanmış teknikler ve faaliyetler.
Kamuya ait olarak kullanılan tartı aleti
Üzerinde kamuya ait tartımların yapıldığı,yani kişilerin tartılacak eşyaları için kullanılan tartı aleti.Tartım sonucu resmi olarak atanan yeminli kişilerce belgelenir.
Kantar
Yük taşıyıcısına ait askıdaki aksamın yük taşıyıcısı kolunun alt tarafında bulunduğu ve böylece üst taraftaki diğer elemanlar tarafından engelleme olmadan, yüklemenin yapılabildiği tartı aletleri için genel olarak kullanılan adlandırma.
Kantite sayma mekanizması
Otomatik terazilerde tartma ve ölçüm yapmak için kütle birimi cinsinden boşaltılan ürünün sayısını dolayısıyla miktarını gösteren sayma mekanizması.
Kapasite (maks)
Maksimum dara yükünü göze almadan tartım aralığının en üst sınırı.
Kapatma işlemi
Terazi kullanımında her kişinin bilgisi dahilinde ve satıcı tarafından kullanılan piyasa masa terazilerinin kullanım dışı bırakılmasına izin verebilen olanak.
Kararlılık kontrolu
Terazide yük taşıyıcısı üzerine boylamasına aynı zamanda enlemesine olarakta belirli test yüklerini getirerek, kararlılık bakımından kontrol edilmesi.
Karat,metrik
Yalnız kıymetli mücevherlerin kütle tayinlerinde kullanılan kilogramın beş binde birine verilen özel adlandırma.
Karat terazi
Kıymetli taşların tartı değerlerinin metrik karat olarak göstergesinden okunduğu terazi.
Karışım hazırlama
Değişik komponentlerin bir kap içersine katılarak her komponentin ilave edilmesi ile yeniden dara alınarak yapılan tartım işlemi.
Karşılaştırma terazisi
Artı-eksi gösteren terazi.
Kaydedici cihazlar
Bir teraziye ait tartım sonuçlarının kart,liste veya kağıt şeritleri üzerine basarak çıkaran cihaz.
Kayıt şartnamesi
Hazır ambalaj firmaları dolum miktarları şartlarını yerine getirecek şekilde ambalajların üzerine kayıtlarının yapmak ve standart kontrollarda istenildiği takdirde göstermek zorundadırlar.
Kayıtlar
Terazinin hüviyetini daha iyi açıklamaya yarayan bilgi ve özelliklerin hüviyet tanıtım fişi üzerine ve kullanma kılavuzuna yazılması.
Kefe
Küçük terazilerde yük veya ağırlık parçalarının konulduğu terazi kısmı.
Kefe altında tartım
Ekseriyetle hidrostatik tartımlar için kullanılan askıya takılmış veya ayrı olarak uzatılan kefe tertibatı yardımıyla yapılan tartım.
Kefe freni
Analitik terazilerde askı kolunda ve kefede ortaya çıkan salınımları durdurmak için kullanılan düzenek.
Kendiliğinden dengelenmeyen terazi
Denge pozisyonuna ancak elle müdahale edilerek getirilebilen terazi.
Kendi kendine test etme devresi
Özellikle başka bir kontrol devresinin fonksiyonlarının anlamlı arıza ve kontrollarını tanımak için terazi yapısında bulunan elektronik devre gruplarının muntazam fonksiyonlarının kontrolü için kullanılan devre düzeni.
Kendiliğinden dengelenme aralığı
Denge pozisyonuna elle bir müdahale olmaksızın ulaşabilen gösterge veya kaydetme aralığı.
Kendiliğinden dengeye gelen terazi
Denge pozisyonuna elle müdahalede bulunmaksızın kendiliğinden ulaşan terazi.
Kendiliğinden kalibre olma,otomatik
İçersine inşa edilmiş bir ayar tertibatı tarafından terazinin otomatik olarak ayar edilmesi.
Kilit damgalama
Paneli içersine bulunan parçaların müsaade edilmeden açılmaması için ekseri kontrol damgası ile emniyete alınması.
Kilogram
Kilogram temel kütle birimidir.
Kit terazisi
Kütle tayinlerini ayrı bir kap içersinde, vakum ve diğer ortamlarda gerçekleştirmek üzere bir yardımcı donanıma haiz terazi.
Klavye
Belirli fonksiyonların yerine getirilmesi veya alfanumerik ve özel karakterleri girmek için tuşların sistematik olarak dizilmesi.
Kod konvertör (değiştirici)
Kodlanmış bir dijital ölçme değerini başka bir kod karakterine çevirmek için kullanılan konvertör.
Kombine raylı ve kara yolu nakil vasıtaları kantarları
Raylı ve karayolu nakil vasıtalarının tartıldığı kantarlar.
Kompensasyon akımı
Bir mıknatıs alanı oluşturulması için elektromanyetik kuvvet kompensasyonu ile çalışan yük hücresine ait bobinden geçen akım.
Kompensasyon bobini
Bir permanent mıknatıs sisteminin içersinde bulunan bir yük hücresine ait bobin.
Kompensasyon prensibi
Bu şekilde ölçme değeri elde edilmesinde elektromanyetik terazilerde olduğu gibi, yükün ağırlık kuvveti, elektromanyetik olarak meydana getirilen kuvvet ile kompense edilmektedir.
Konfigürasyon file
Terazi elektroniğinde karakteristik dataları kaydetmeye yarayan mevcut bir bellek elemanı.
Kontrol düzeneği
Bir terazide arızaları tanıyarak yok etmeye çalışan düzenek.
Kontrol kartı
Hazır ambalaj kontrollerinde aynı ölçülerde çizilmiş grafik üzerinde, daha önceden hazırlanmış ve deneysel olarak bulunmuş verilerin gösterilmesi için hazır ambalaj kontrollerinin yürütülmesine yardımcı kart.
Kontrol ölçü aleti
Hazır ambalaj kontrollerinde bu amaca uygun olarak kullanılan ölçü aletlerine verilen isim.
Kontrol sınırı
Hazır ambalaj kontrollerinde bir paketin ağırlık sınırını aşmaması veya az olmaması için kullanılan kavram.
Kontrol sınırı yükü
Terazinin ölçme tekniği özelliklerinde sürekli bir değişiklik olmadan alabildiği en büyük statik yüklenme.
Kontrol terazisi
Kütle veya hacme göre bölümlenmiş miktarları, otomatik çalışan terazileri veya doldurma makinelerini kontrol eden terazi.
Konvansiyonel bölüntü değeri
Kütle birimi cinsinden ifade edilen teraziyi ağırlık sınıfı içersinde ayarlamak için yönetmeliklere göre kabul edilen bölüntü değeri.
Konvansiyonel tartım değeri
OIML in 33 nolu tavsiyesine göre tanımı yapılarak ağırlık parçaları için kullanılan değer.
Koruma teknikleri
Cihaz emniyetini ilgilendiren konularda geçerli standartlar.
Koşum
İki kaldıraç arasındaki kuvvetleri ileten kefeler arası bağlantı elemanı.
Köşe yükü kontrolü
Terazi yük kefesi üzerinde merkezden dışarıda, köşelerde yükleme yaparak terazi göstergesinin, yükün dağılımından yeterince bağımsız olduğunun kanıtlanması.
Kullanıcıya terazi üzerinden verilen talimatlar
Terazi displayi üzerinde her defasında hangi operasyonların kullanılacağı hakkında verilen bir takım bilgiler.
Kullanım bölgesi sınırları
Bu alan içersinde kullanılan her terazi için kabul edilmiş ortalama bir düşme ivmesiyle kullanım mahallerini içine alan bölge.
Kullanım hataları maksimum sınırları
Bir cihazın sahada kullanılmaya başladığı anda yönetmeliklerde izin verilebilen hata sınırları.
Kullanma mahalli
Düşme ivmesinin sabit olarak alındığı ölçüler ve ayar labarutuvarınında içersinde bulunduğu coğrafi kon umuyla tanımlanan yere kurularak terazinin kullanıldığı yer.
Kurşun damga vurmak
Ölçme tekniği bakımından önem taşıyan kısımların ayarlarının bozulmamasını, bu kısmın değiştirilmemesini veya sökülmemesini emniyet altına almak için, genellikle metalik cisimler kullanılarak kurşun bir alet yardımıyla vurulan garanti damgası.
Kuru madde miktarı
Sıvı ve katı maddeden oluşan bir karışımın tüm kütlesinde bulunan katı kısmın yüzde olarak değeri.
Kurutma cihazi
Kurutma işleminin yapıldığı cihaz.
Kuvvet
Bir cismin kütlesi ile kazandığı ivmesinin çarpımından elde edilen fiziksel büyüklük.
Kuvvet birimi
Kuvvet için türetilmiş SI birimi Newton’dur.
Kuvvet kompensasyonu
Terazi üzerindeki yüke ait ağırlık kuvveti eşit büyüklükte fakat ters yönde bir kuvvetle dengelenir.
Kuvvet ölçü hücresi
Giriş büyüklüğü kuvveti, farklı bir çıkış sinyaline çeviren transdüser.
Kütle
Bir cismin iç özelliğini gösteren fiziksel bir büyüklüktür.Bir cismin hareket durumunda bir değişiklik yapıldığında cismin bu harekete karşı koymasıyla gösterdiği eylemsizliğini ve diğer cisimlere uyguladığı çekim kuvvetinde de belirten özelliğini kütle olarak tanımlarız.
Kütle birimi
Kütle fiziksel büyüklüğü uluslar arası birimler sisteminde (SI) bir temel büyüklüktür.Kütle temel birimi kilogramdır.
Kütle çekimi
Gravitasyon.
Kütle karşılaştırması
Bir cismin bilinmeyen kütlesiyle kütlesi bilinen standardı arasındaki kütle farkını tayin etmek.
Kütle komparatörü
Belli bir maksimum yüke kadar ve seçilmiş dar bir tartım alanı içersinde kütle karşılaştırmalarını yapabilen çok yüksek doğruluğu haiz terazi.
Kütle standardı
Diğer cisimlerin kütlelerini bulmak için kullanılan kütle biriminin biçimi.
Kütle sayacı
Başka ölçü aletlerini veya sıvının fiziksel özelliklerini kullanmadan akan bir sıvının kütlesini belirleyen ölçü aletidir.
Kütle standartları ve ağırlıklar hiyerarşisi
Ulusal kilogram protopine yani belirli bir cisme bağlı olarak kütle biriminin tanımlanması ve gerçekleştirilmesi.
Kütlesine göre sınıflandırma
Birbirlerinden ayırt etmeksizin, aynı cinsten olan cisimlerin kütlelerine göre verilen sınıflar içersinde düzenlenmesi.
Negatif sapma
Hazır ambalaj kontrollarında istatistiksel tablolarda kullanılan hazır ambalaj tüzüğü esas alınarak bulunmuş (negatif -) hatalar.
Nem etkisi
Hava nemi hemen bütün yüzeyler üzerinde bir su cidarı oluşturarak cisimle ortam arasında bir denge durumunun kurulmasını sağlar.Nem değişimleri tartılan cismin kütlesinin değişimlerinede neden olduğu için terazi göstergesinde kaymalara sebep olur.
Nem miktarı
Sıvı ve katı maddelerden oluşan bir karışımın tüm kütlesinde bulunan bağıl sıvı miktarı.
Net ağırlık
Tartılan bir objeye ait ambalajın veya taşımada kullanılan düzeneğin (dara ağırlığı) ağırlığının çıkarılmasından sonra bulunan ağırlık.
Newton
Uluslararası (SI) birimler sisteminde 1 kg kütleli bir cisme 1m.s‾² lik ivme kazandıran kuvvetin birimi Newton (birim sembolü N ) olarak adlandırılır.
Nitelikli laboratuar uygulamaları ( Good Laboratory Practice )
Nitelikli laboratuar uygulamaları (GLP) laboratuarda yapılan testlerin planlanması,yürütülmesi ve kontrollarının organizasyonu, laboratuar şartları, testlerin raporları ve dökümantasyonu ile ilgilenmektedir.
Nokta matrisi
Alfa numerik karakterlerin gösterilme biçimi.
Nominal dolum miktarı
Doldurulan ürünün verilen miktarının ambalaj üzerinde gösterilmesi için hazır ambalaj kontrollarında kullanılan kavram.
Numune tartımı
Bir maddenin kütlesinin bir işleme tabi tutulmadan önce tartılarak bulunması.
OIML
Organisation İnternationale de Metrologie Legale ‘in kısaltılmış adı.Uluslararası yasal metroloji organizasyonu her bir ülke ile beraber yasal metrolojide birliği sağlamak, yani ölçü ve ayar yönetmeliklerini çıkartmak için çalışmalar yapmaktadır.
OIML-Standartları
Metroloji ve teknik özellikleri aynı zamanda ayarlama konusunda ölçü aletleri için çıkarılan uluslar arası OIML standartları.
Okuma işareti
Hareket skalası bulunan terazilerde okuma yerini gösteren gösterge sistemine ait kısım.
Okunabilirlik
1. Göstergede veya tartım sisteminde okunan değerlerin en az sayıların yüksekliği ile okunabilirlik sağlanmalıdır.
2. Terazide okunabilen en küçük kütle farkı.
Onay damgası
Muayeneden önce terazinin tip onayının yapıldığına dair damga.
Onay kağıdı
Tip onayı hakkında teknik detayları, ekleri vs.yi bulunduran onay komisyonu tarafından verilen dökümanlar.
Onay komisyonu
Ölçü aletlerinin tip onaylarını veren yetkili metrologlar.
Onarım bakım damgası
Onarım bakım damgası üçgen şeklindeki bir yapıştırma etiketidir.Üst kısımda damgayı veren ölçü ayar dairesine ait tanıma harfi, ortadaki alanda onarım bakım yapılan yer tarafından verilen numara bulunur
En altta bulunan alan onarım bakım tarihi için ayrılmıştır.
Optik olarak okunan sapma
Mekanik terazilerde projeksiyon aygıtı yardımıyla boyasız bir ekran veya parlak bir perde üzerine denge konumu ile birlikte skalanın tümü veya bir kesitinin yansıtılması.
Optik skala alanı
Optik göstergeye sahip mekanik terazilerde sapma alanı.
Orantılı tartı aleti
Yükün onda birine eşit kütle değerine haiz ağırlık parçası ile dengeye getirilen, kolları eşit olmayan terazi.
Orantılı tartma metodları
Terazide sıfır ayarı yapıldıktan sonra tartılacak olan cismin yük taşıyıcısına konulması ve kütlesinin okunması ile yapılan basit tartma.
Ortalama değer
Bir x ortalama değeri; verilen n adet x1,x2,….xn, değerinden gidilerek en büyük ve en küçük değer arasında bulunan bir değer için kullanılan terimdir.
Ortalama değer diyagramı
Hazır ambalaj kontrollarında kontrol kartı üzerindeki rastgele seçilmiş numune ortalam değerlerinin grafik gösterimi için kullanılan kavram.
Otomatik askıya alma(kilitleme)
Otomatik askıya alma tekrarlanabilirliğin daha iyileştirilmesini sağlar ve tartım tertibatı ve buna ait yapı elemanlarını çarpmalara karşı korur.
Otomatik kalibrasyon
Elektronik terazilerde olduğu gibi, ölçme aralığının otomatik olarak ayar edilmesi için kullanılan elektronik sistem.
Otomatik Kontrol Terazisi (OKT)
Eşit dolum miktarına sahip ambalajların istenilen sınırlar içersinde olup olmadığını anlamak için kullanılan (ing. Checkweigher) otomatik terazi.
Otomatik tartım yapmayan terazi
Terazi fonksiyonlarının tartım yapmak için kullanıcı tarafından denetimi ve kontrolü ile çalışan ve personelin bulunmadığı zamanlarda tartım işlemini gerçekleştiremeyen terazi.
Otomatik terazi
Tartımları çalışan personelin yanında bulunmasına gerek kalmadan yapabilen ve terazide karakterize edilmiş bir süreci durmadan yeniden başlatabilen terazi.
Ölçme belirsizliği
Elde edilen bir değerin ölçme belirsizliği, ölçme sonucunun hesaplanmasında kullanılan tek tek değişkenlere ait rastgele hata ile ölçülemediği için bilinmeyen fakat herhangi bir şekilde tahmin edilen sistematik hatayı içermektedir.
Ölçme büyüklüğü
Ölçme sonucu tayin edilen fiziksel büyüklük.
Ölçme büyüklüğü dönüştürücüsü
Bir giriş parametresini başka bir fiziksel büyüklüğe çıkış parametresi olarak elde etmek için kullanılan alet.
Ölçme değeri
Sayısal değer ve birim çarpımı olarak verilen bir terazinin göstergesinden okunan değer.
Ölçme değeri dönüştürücüsü
Analog bir ölçme değerini dijital ölçme değeri olarak okumak, dijital bir değeri analoğa çevirmek için veya kodlanmış bir ölçme değerini başka türlü kodlanmış şekillere dönüştürmek için kullanılan düzenek.
Ölçme değeri transformeri
Giriş veya çıkış ölçme parametrelerinin fiziksel olarak aynı olduğu bir durumda, bir ölçme değerini değiştiren düzenek.
Ölçme hatası
Ölçülen değerden ölçme büyüklüğü gerçek değerinin çıkarılması ile bulunan fark.
Ölçme sensörü
Ölçme büyüklüğünün etkisini genelde üzerinde işlem yapılabilecek bir ölçme değerine çeviren ölçme aletinin parçası.
Ölçme tekniği bakımından test etme
Değişik şartlar altında hata eğrisinin bulunması, standart hata tayininin yapılarak ölçme tekniği bakımından bir ölçü aletinin resmi ayar testinin ayar ve ölçülerde tamamlanması.
Ölçme zamanı
Bir cismin tartılmak üzere terazi kefesine konulduğu andan itibaren, tam doğru olarak tartım sonucunun alınmasına kadar geçen zaman.
Ölçü aletleri için OIML-belgelendirme sistemi
Önemli OIML-standarlarına göre ölçü aletlerinin tip uygunluğu hakkında verilen belgeleri verilmesi, kaydı ve kullanımı için serbest olarak kullanılan bir sistem.
Ölçü aletleri için AT-talimatları
Ölçü aletleri tipine ait AT-tip onayı veya genel olarak AT-ruhsatı için planlanarak, Avrupa topluluğu komisyonu tarafından çıkarılmış olan AT-talimatları.
Ölçülen değeri işaretleme markası
Tartılan cismin bulunan kütlesinin değerini işaretlemek amacıyla, kullanılan ayarlanabilir tertibat.
Ölçüler ve Ayar Tüzüğü (ÖAT)
ÖAT Genel hükümler ile ölçü aletlerinin tiplerine göre düzenlenmiş olan eklerden oluşan ölçüler ve ayar kanununda verilen yetkileri haiz yasal bir düzenlemedir.
Ölçüler ve ayar kanunu
Almanya ‘da metroloji, ölçüler ve ayar alanında kullanılan yasanın kısaltılmış adı.
Ölçüler ve Ayar Dairesi
Ülkenin ölçü ve ayarlar yasasını yaparak, ilgili resmi kontrolları yürüten kuruluş.
Ölü yük
Bir terazinin mekanik sisteminde tüm hareketli kısımlarının toplam kütlesi.
Ön tartım
Daha hassas bir terazi ile tam doğru tartım sonucunu almadan önce, tartılan cismin kütlesini yaklaşık olarak bulmak için yapılan işlem.
Özgül ağırlık
Ağırlık kuvvetinin hacmine oranı ile elde edilen büyüklük için kullanılan eski terim
Paket
Ambalaj muhteviyatını bir arada tutmak veya muhafaza için gönderme,depolama,ve satışta dayanıklılık gösteren paket malzemelerden yapılmış ürün.
Palet terazi
Paletlerin transportu ve tartımı için, bir forklift-truck içine inşa edilmiş terazi.
Panel
Teraziye ait hassas parçaların korunması ve bunlara dışarıdan gelecek müdahalelerin önlenmesi için kapalı sağlam gövde.
Paralaks hatası
Bir okuma hatası,eğer ibre skaladan belli bir uzaklıkta bulunuyorsa ve okuma işlemi, kullanılan alet için öngörülen bakış açısı içersinde yapılmıyorsa ortaya çıkmaktadır.
Paralel sevk tertibatı
Paralel sevk etme aynı zamanda paralel kol olarakta adlandırılır ve üstten kefeli terazilerde yük taşıyıcısının devrilmesini önler.
Parça sayma tertibatı
Aynı kütlede olan cisimlerin adet olarak kaç parça olduğunu tartarak bulan sistem.
Parite bit
Kod formundaki hata bloklarının doğruluk kontrolunu yapmakta kullanılan kontrol bit.
Patlamayı önleyici tedbirler
Patlamaya karşı korunacak elektrikli cihazların imalatçı firma tarafından patlamayı önleyici tedbirlerden çözüm olarak seçilen tipleri:
– Sabit basınç kapsülü
– Özel emniyet tertibatı
– Kum kapsülü
– Yüksek basınç kapsülü
– Artırılmış emniyet önlemleri
– Yağ kapsülü
Patlayıcı kontrol
Patlama tehlikesi bulunan alanlarda kullanılan bir terazi için alınması gereken önlem ve tertibatlar.
Perifer cihazlar
Perifer cihazlar denildiği zaman genelde bir data interface’i vasıtasıyla bilgisayara bağlanmış olan tüm cihazlar ve düzenekler anlaşılmaktadır.
Periyodik muayene
Ayar süresinin geçerliliğinden önce veya sonra yapılan, daha önce ayarı yapılmış bir ölçü aletinin tekrar ayarlanması.
Piezo terazi
Fiziksel tartma prensibinin piezoelektrik (bir kristalin yüzeyine yapılan mekanik etkinin sonucu elektrik geriliminin meydana gelmesi) olaya dayandığı terazi.
Piknometre
Sıvıların veya çözülmeyen küçük cisimlerin yoğunluğunu bulmak için kullanılan tam olarak hacmi belirlenmiş cam kap.
Piktogram
Bilgi vermek amacıyla belli bir stilde tasvir edilmiş, genel olarak kolayca anlaşılabilir damga resmi.
Pipet
Bir tartım kabındaki sıvıdan ölçülü miktarlarda almak veya boşaltmak için kullanılan camdan yapılmış emme borusu.
Piyasa terazisi
Ekseri masa terazisi olarak 20 kg’a kadar tartımlar için kullanılan eşit kollu üsten kefeli köprülü terazi.
PLU
Price Look Up.Market terazileri içersinde, bir tuşuna dokunarak eşyanın fiyatını gösteren yüklenmiş bellek.
Port dağılımı
Kullanılacak sinyaller için elektronik cihazlarda giriş ve çıkışların düzenlenmesi.
Posta ücretlerini saptama tesisleri
Bu cihazlar kombinasyonu yazma düzeneği, ikmal ve sevk tertibatlarıda dahil olmak üzere posta ücretlerini hesaplayan pullarını yapıştırarak, hesap sonuçlarını toplayan ve diğer istatistik amaçlar için bu değerleri saklayarak değerlendiren EBI li bir teraziden meydana gelmiştir.
Pozisyon işareti,pozisyon sensörü
Elektromanyetik kuvvet kompensasyonlu bir yük hücresinin bobinine bağlı hareketli uç kolda bulunan ışıklı baryer.
Pozitif-negatif olarak gösteren terazi
Skala üzerinde tartılanın buna ait gerçek kütle değerinden olan sapmasını artı yada eksi kütle farkı olarak gösteren tam otomatik veya yarı otomatik dengeli karşılaştırma terazisi.
Pozitif-negatif skala
Bir mekanik terazide, tartılanın gerçek kütle değerine göre artı yada eksi kütle farkı olduğunu göstermek üzere kullanılan yardımcı skala.
Presisyon
Bir terazinin yalnız ölçme tekniği yönünden özellikleri hakkında karar vermek için kullanılan nitelik.
Presisyon ağırlığı
Hata sınırı sınıflarının orta sınıfına ait ağırlık parçası.
Presisyon terazisi
Doğruluk sınıflarından II’ye ait ölçüler ve ayar yönetmeliğinde belirtilen muayenelerden geçmiş terazi.
PROM (Programmabel Read Only Memory)
Güç kaynağından bağımsız olarak sabit değer bellek birimi.
Prototip
Hiyerarşide yüksek düzeydeki kütle standardı olarak yer alan arşiv, orijinal, ilk defa yapılan prototif.
PTB
Braunschweig ve Berlin’de bulunan Almanya’nın resmi metroloji enstitüsü Physikalisch Technische-Bundesanstalt için kısaltma.
Puls genişliği modulasyonu
Ölçme değeri almak için bir metod.Bir analog ölçme değerinin puls genişliği eşit olan sinyale dönüştürülmesi.
Rakamsal adım
Aynı dijit sayısı olan ardı ardına iki sayının farkı.
RAM (Random Access Memory)
Sistemler tarafından okuma ve yazılım işlemlerinde kullanılan bellek.
Rastgele alınan numune
Hazır ambalaj kontrollarında ağırlık kontrolu yapmak için rastgele seçilen hazır ambalajlar için kullanılan kavram.
Rastgele alınan numune niceliği
Rastgele alınan bir numuneye sayısını belirtmek üzere hazır ambalaj kontrollarında kullanılan kavram.
Rastgele alınan numune ortalama değeri
Hazır ambalaj kontrollarında rastgele alınan bir numuneye ait dolum miktarlarının aritmetik ortalama değeri için kullanılan kavram.
Rastgele hata
Ortam parametrelerinin değişimi, tartılan cisimden ve ölçme yapan kimseden dolayı terazide ortaya çıkan belirlenemeyen ve ölçme sırasında engellenemeyen hatalardır.
Ray üzerinde tartma
Genelde uzama ölçme şeritlerinin kullanıldığı ray parçası, nakil tartım tertibatının bir kısmı.
Referans ağırlık
Özel bir parçanın sayım tartımlarında kullanılan referans kütlesi.
Referans gerilimi-akımı
Terazi elektroniğinde kullanılan analog- digital çevirici için sabit referans gerilimi veya akımı.
Referans yoğunluğu
Konvansiyonel tartım değerinin tanımında kullanılan referans ağırlığı için tesbit edilmiş yoğunluk değeri.
Resmi kantar
Satış yerleri, piyasa.
Resmi metroloji enstitüleri
Almanca konuşulan ülkelerde :
Federal fizik- teknik kurumu Braunschweig ve Berlin,Almanya
Ölçü ve ağırlıklar federal bürosu, Wabern,İsviçre
Ölçü, ayarlar ve kalibrasyon federal bürosu, Viyana Avusturya
Rezervuar terazisi
Akıcı malzeme ve sıvıların tartılması için kap biçiminde bir veya birden fazla yük taşıyıcısı bulunan baskül.
Roberval-terazisi
İki yük taşıyıcısının paralel kenar şeklinde birbirine bağlandığı yer baskülü.
ROM (Read Only Memory)
Yalnız okunabilen sabit olarak proğramlanmış devre chipleri.
Roma kollu terazisi
Basit bir sürgü ağırlıklı terazinin en eski modeli.
Rüzgar seti
Bozucu hava tirbülenslerine terazi kefesinin maruz kalmasını önlemek için kullanılan koruyucu düzenek.
Sabitleştirme tertibatı
Kollardan birisini veya birçok kolları bağlayarak terazinin korunması için kullanılan tertibat.
Saklama birimi
Bilgileri uzun zaman muhafaza edebilen flip-flop, RAM, ROM, CD, disketler, hard disk,video bantları gibi işlem birimi.
Satıcı tuşu
Bir market terazisinin satıcıya göre düzenlenmiş fonksiyonunu ve kontrolunu yerine getiren tuş.
Satış fiyatı
Tartılan ürün veya eşyanın kütlesi veya birim fiyatı cinsinden hesaplanan toplam fiyatı.
Satış ürününün tartımı
Doldurulan yük kabının darasını aldıktan sonra bu kaptan boşaltılan tartılan cismin kütlesinin doğrudan doğruya tartılması.
Satış yeri, serbest
Her kişinin serbest giriş hakkı bulunduğu, değişim mallarını bulundurarak pazarlayan veya yapılan hizmet tutarının ödenmesini gerçekleştiren satış yerleri.
Sayaç
Birim olarak parça sayısındaki artışların saptanmasında kullanılan bir alet.
Sayısal adım
Bir sayısal skalada birbiri ardına gelen iki sayının arasındaki farkı.
Sayma aleti
Toplam parça sayısını, dolum miktarları vs. bulmak için kullanılan tertibat.
Sayma tartım tesisi
Toplam ağırlığın parça ağırlığına bölünmesi ile parça adedi veren bir veya birçok teraziden oluşan ölçme tesisi.
Sayma terazisi
Aynı ağırlıktaki parçaların sayımında özel donanımları ile birlikte kullanılan terazi.
Scanner aleti
Terazilerde yükün etkimesiyle ortaya çıkan pozisyon yada açı değişimini, çoğunlukla mekanik, elektrik veya optik sensör yardımı ile tanımak üzere kullanılan tertibat.
Sedimentasyon terazisi
Sedimentlerin içersindeki taneciklerin büyüklüğünü tayin etmek için kullanılan terazi.
Segment
Dijital göstergede her bir işaret segment olarak adlandırılır.
Self servis terazisi
Açık satış yerlerinde müşteri tarafından kullanılan ve genelde ağırlık, fiyat, temel fiyat, ürün cinsini ve tartılanın üzerine yapıştırılması için bir etiket basan terazi.
Semi-mikroterazi
Maksimum kapasitesi 100 g, bölüntü değeri 0,01 mg olan analitik teraziler için kullanılan eski kavram
Sensör
Ölçü büyüklüğünün doğrudan etkilediği, bir ölçü aleti yada ölçme serisinin elemanı.
Seri olarak data trasferi
Datalar ard arda bir veya bir çok kablo üzerinden gönderilir.
Seviye kompensasyonu
Terazinin durduğu yerde seviye değişiminden dolayı ortaya çıkan göstergedeki sapmayı kendiliğinden düzelten otomatik bir mekanizma.
Sevk kolu
Üstten kefeli veya asılı yük taşıyıcısını aynı doğrultuda tutmak için paralel olarak hareket eden ara bağlantı.
SI-birimleri
Uluslar arası birimler sistemindeki birimler.(SI= Systeme International d’Unites.)Yedi temel SI birimi vardır (Metre,kilogram,saniye,amper,Kelvin,mol,candela.)
Sıcaklık aralığı
Terazinin içersinde kullanıldığı ortam için izin verilen sıcaklık aralığı.
Sıcaklık kompensasyonu
Sıcaklık etkisini kompense etmek için kullanılan önlem veya sistem.
Sıcaklık sınırları
Ortam sıcaklığının bulunduğu sıcaklık aralığı sınır değerleri.
Sıfır gösterge tertibatı
Bir terazinin sıfır konumunu kontrol etmek için kullanılan yardımcı gösterge.
Sıfır işareti
Terazilerde lu işaretlenmiş bölüntü çizgisi olan gösterge tertibatı.
Sıfır kontrolu printer’i
Sukunet durumu kontrolu yapılan yazıcı donanımı için kullanılan deyim.
Sıfır konumu
Terazinin yüklenmemiş haldeki denge konumu.
Sıfır noktası kararlılığı, sıfır noktası stabilitesi
Bir terazinin yüklenme yapıldıktan sonra da yüksüz durumdayken sıfır pozisyon devamlı olarak alabilme yeteneği.
Sıfır noktası
Gösterge tertibatına ait sıfır pozisyonunu tanımlayan işaret.
Sıfır noktasını düzeltme tertibatı
Terazinin göstergesini kendiliğnden sıfır üzerine getiren, genelde otomatik olarak çalışan sıfıra getirme düzeneği veya tartım sonucunun sıfırdan olan sapmasının otomatik olarak düzelten donanım.
Sıfıra getirme alanı
İçersinde terazi göstergesinin sıfıra getirilebildiği alan.
Sıfıra getirme düzeneği
Terazinin sifır işareti etrafında denge durumuna getirmek için elle veya otomatik çalışan düzenek.
Sıfıra getirmek için kullanım alanı
Terazinin gösterge tertibatında sıfıra getirilebilmesi için kullanılan alan.
Sınır değer terazisi
Tartılan bir cismin kütlesinin tayin edilmiş sınırlar içersinde, üzerinde veya altında olup olmadığını belirten terazi.
Sınır değer şalteri
Terazilerde yüklemede bir sınır değere ulaşıldığı veya bu değeri aşıldığı zaman belirli işlemlerin yapılmasını engellemeye yarayan çoğunlukla mekanik veya elektronik tertibat.
Sistematik hata (DIN 1319: Sistematik sapma)
Terazi, ağırlık parçası, ölçme metodu ve tartılandan ötürü ortaya çıkan veya ölçme teknikleri sonucu tayin edilebilen bozucu parametrelerin neden olduğu hatadır.
Skala
Bir skala kadranı üzerinde kesik çizgi nokta veya rakamların sıralanması.
Skala bölmesi
Bir skalada en küçük bölüm.
Skala değeri
Kütle birimi cinsinden ifade edilen bir skala bölmesinin değeri.
Skala işareti
Eşit olarak bölümlenmiş bir skalaya ait kesik çizgi veya çentikler.
Skalanın bölüntülerinin sayısı
Maks. tartım kapasitesinin skalanın bölüntü değeri d ye bölünmesiyle bulunan sayı .
Slope
Duyarlılık.
Software
Bir bilgisayarın elektroniği veya mekaniğine ait olmayan proğramlar dolayısıyla değişen kısımları.
Sönüm
Periyodik olarak değişen bir büyüklüğün küçültülmesi.Ossilasyon genliğinin denge konumuna ulaşıncaya kadar azaltılması.
Sönüm düzeneği
Terazinin hareketli kısımlarının salınma enerjilerini azaltmak için uygun sönüm sistemleri kullanılarak yok edilmesini sağlayan düzenek.
Sönüm sistemleri
Tekrarlanabilirliğin etkilenmesini en aza indirebilmek için sönümlemeyi, bir ortam ( hava,sıvı,mıknatıs alanı gibi) içersinde gerçekleştiren sönüm sistemleri kullanılır.
Stabil durum kontrolu
Titreşimlerin kesilmesi,terazinin mekanik sisteminin stabil durumunun kontrol altında bulundurulması.
Stabil durumu kontrol eden emniyet tertibatı
Özellikle hesaplama ve yazıcı sistemleri bağlı olarak çalışan terazilerde, tartım sonucu alınırken terazinin stabil bir durumda iken değer alarak basılmasını sağlayan tertibat.
Standart işlem prosedürleri (Standard operating procedure)
Standart işlem prosedürleri, GLP çerçevesinde hazırlanan, rutin olarak yapılan laboratuar veya diğer aktivitelerin, test planları veya kontrol talimatları içersinde bulunmayan yazılı talimatları içerir.
Standart ağırlık parçası
Daha çok ölçüler ve standartlar bürolarının diğer ağırlıkları kontrol, kalibre, ayar etmek veya terazi kalibrasyonları için kullanılan, yüksek doğrulukta ağırlık parçası.
Standart belirsizlik aralığı
Bir otomatik kontrol terazisinin standart test ambajı için verdiği iki farklı sınıf içersinde de bulunabilen
Kütle birimi cinsinden ifade edilen aralık.
Standart sapma
Bir terazinin değişkenlik, tekrarlanabilirlik çoğaltılabilirlik bakımından anlam taşıyan teraziye ait matematiksel değerdir.
Standart test paketi
Otomatik kontrol terazilerinde standart belirsizlik aralığının bulunması için kullanılan paket.
Standart yük
Ölçüler ve standartlar için kabul edilen ayarlanmış ağırlık parçası,standart test makinelerı veya ayar vasıtaları.
Standbyda çalışma
Diğer elektronik açık kalarak yalnızca göstergenin kapanması.
String
Karakter zincirinin İngilizce ifadesi.
Substitusyon tartma metodu
Tartılan cismin ve bu cismin kütle değeri ile aynı olan ağırlık parçasının bir yardımcı yükle eşitlenerek arka arkaya yapılan tartma metodu.
Substitusyon terazisi
Tartım sırasında kola sürekli aynı yükleme yapılarak, her yüklemede terazi duyarlığı aynı olan terazi.
Sukunet durumu
Denge konumu için kullanılan başka bir adlandırma.
Sürgü ağırlık
Bir sürgü kolu üzerinde kaydırılabilen sabit ağırlık parçası.
Sürgü ağırlık tertibatı
Bir veya birçok sürgü kolundan meydana gelen tartım sistemi.
Sürgü ağırlıklı terazi
Yük dengesi bir sürgü ağırlık sistemi ile sağlanan kaldıraç kollu terazi.
Şase
Terazinin dayanak tablalarını taşıyan ve bunları tartım sistemine bağlayan kısmı.
Şebeke akımı kesilmesinden sonra programa dönme
Programın yeniden tanımlanarak başlatılması.
Taksimat çizgisi
Skala kadranı üzerinde çizgi veya nokta şeklindeki skala işareti.
Taksimat çizgisi mesafesi
Skala temel çizgisi üzerinde iki komşu taksimat çizgisi arasındaki mesafe.
Tamamlayıcı skala
Buharlaşma, yoğunlaşma gibi belirli bazı proseslerde çok kullanılan azalmalarını pozitif bir değer olarak gösteren bir mekanik terazide yedek terazi skalası.
Tandans korrektur düzeneği
Tam otomatik kontrol terazilerinde, doldurulan kütlenin ortalama değerden sapmasını düzeltmek maksadıyla, tartım sonucunu değerlendirerek, bu sisteme bağlı olarak çalışan dolum makinesının ayarlanmasında kullanılan düzenek.
Tartım kayığı
Porselen veya camdan yapılmış tartılan cismi almaya yarayan kayık biçimindeki tartım kabı.
Tartılan
Genel olarak tartımı yapılan objeye verilen isim.
Tartılan en küçük miktar
Otomatik terazilerde tartma yapmak için ve band terazilerinde ölçüler ve ayar iznine tabi, tartılan en küçük mamül miktarı.
Tartım aralığı
Terazinin tartım yapmak için kullanıldığı aralık.Tartım aralığı sınırlarına, asgari yük(alt sınır) ve yük kapasitesi(üst sınır) olarak ad verilir.
Tartım hatası
Bir tartma işlemi sırasında ortaya çıkabilen ölçüm sapma değeri veya hata.En önemli tartım hataları:
1. Tartılanın kendisinden ileri gelen kütle değişimlerine bağlı hata (su tabakası, nem alma, kirlenmeler)
2. Dış kuvvetler nedeniyle ortaya çıkan görülür kütle değişimleri (hava kaldırması, manyetik, elektrostatik alanlar)
3. Kullanıcıya ait okuma hataları (gösterge hatası)
Tartım kabı
Bir ölçme kabı biçiminde kullanılan yük kefesi.
Tartım kartı
Karton veya kağıttan yapılmış, tartım yapılarak bulunan ve basılan ağırlık değerlerini göstermede kullanılan doküman.
Tartım masası
Duyarlı ve hassas teraziler mümkün mertebe sarsıntısız, özel tartım masaları üzerine yerleştirilmelidirler.
Tartım maşası
Metal veya benzeri malzemeden yapılmış kıskaçlı maşalar.
Tartım parçası
Ağırlık parçası
Tartım sistemi
Proses kontrol ve ayarlama maksadıyla tartım sonuçlarını ve çıkış sinyallerini diğer bilgilerle beraber veren terazi ve aksesuarı.
Tartım sonuçlarının muhafaza süresi
– Evrak muhafazası yönünden 2 yıl saklanmalı
– Fiyat etiketi veren terazi ve endüstriyel terazilerde tartım sonuçlarının en az 1 ay
– Perakende satış terazilerinin verdiği etiketler en az 1 hafta saklanmalıdır.
Tartım sonucu
Tartım hatalarının ölçme belirsizliğinin göze alınarak bir tartım sonucunun kütle birimi cinsinden veya zamanın fonksiyonu olarak kütle, uzunluk başına düşen kütle, yüzey başına düşen kütle, hacmine göre kütle verilmesi.
Tartım tesisleri
Bir veya birden fazla terazi ve terazi sistemlerinin ve bunları kontrol eden donanımın kombinasyonu.
Tartım yapan kimse
Mesleği gereği tartımları yürüten kişi veya operatör.
Tartım değeri
Terazinin gösterge tertibatından daralamak suretiyle sıfırladıktan sonra okunan veya yazıcı tarafından basılan, yahutta terazi kolunun oranları dikkate alınarak tartılan cisimle denge durumunda olması için ağırlık parçalarının toplam nominal değerlerinin alınması ile bulunan ölçme değeri.
Tartmak
Bir cismin kütlesinin tayini.Bir tartım birkaç yoldan yapılabilir:
– Statik tartım
– Dinamik tartım
– Sürekli tartım
– Süreksiz tartım
Tartma hızı
Tartılacak cismin konulmasından tartım sonucunun okunmasına kadar yapılan tartımların zaman birimi başına sayısı.
Tartma odası
İçersinde terazilerin durduğu ve tartımların yapıldığı oda.
Tartma prosedürü
Bir tartımı uygulama biçimi.Bunlar orantılı,substitusyon ve yerini değiştirme tartma metodları olarak ayrılmaktadır.
Tartma prosedürü adaptörü
Tartılanın sebeb olduğu titreşim veya ossilasyonları önlemek için kullanılan elektronik filtreler.
Tartma tertibatı
Tartım yapılırken bilinmeyen bir yükün kütlesini, dolayısıyla tartım değerini tayin etmek veya istenilen kütle tutarına ayar ederekdengeye getirilmek için kullanılan teraziye ait kısım.
Tartma zamanı
Tartılacak cismin terazi kefesine konulmasından sonra başlayarak tartımın tam olarak yapılıp kefeden alınmasına kadar geçen zaman.
Transport emniyeti
Terazinin taşınması sırasında hassas parçaların korunmaya alınması için kullanılan düzenek.
Taşıma kapasitesi
Bir terazinin arızaya neden olmadan taşıyabildiği en büyük yük miktarı.
Taşıma otomatı
Bir terazi veya tartım sistemi üzerine kapsuller, tabletler gibi küçük parçaların otomatik olarak iletilmesini sağlayan cihaz.
Taşıt kantarı
Nakil vasıtaların tartılması için kullanılan kantar.
Tek alanlı terazi
Yalnız bir muayene sabiti ve yük kapasitesi ile çalışan terazidir.
Tek kefeli terazi
Yalnız bir tek kefesi bulunan terazi.
Tek komponenti seçme terazisi
Karışım hazırlama tesislerinde aynı malzemeden önceden belirlenmiş olan madde miktarını bir veya birkaç tartma işlem ile ayırmak için kullanılan otomatik terazi.
Tek kontrol tuşu
Aynı display üzerinde bir parmakla dokunmak suretiyle açma ve kapama, dara alma düzeneğini çalıştırma, teraziyi sıfıra getirme ve menüde mevcut diğer işlemleri görmeyi mümkün kılan tuş.
Tekerlek yükü kantarı
Nakil vasıtalarının tekerlek yükünü ölçen tartı aleti.
Teknik kurallar
Tanınan teknik kurallardan bazıları, standartlar, test kuralları, PTB-şartlarıdır.
Tekrarlanabilirlik
Aynı ölçme büyüklüğünün farklı şartlar altında yapılarak bulunan
– ölçme metodu
– gözlemci
– ölçme sistemi
– ölçme yeri
– kullanma şartları
– zaman gözönüne alınarak birbirine yakınlık derecesini ifade eden kavram.
Teleferik terazisi
Tırmandığı dağ rayı üzerindeki bir yol kesimini geçmesi sırasında raylı nakil vasıtalarının tartımı için kullanılan terazi.
Temel fiyatı
Yönetmeliklere göre referans büyüklüğü olarak seçilen ürün miktarının fiyatı, genel olarak kilogram başına fiyat.
Terazi
Bir cismin kütlesini yerin çekim alanı içindeyken cismin bulunduğu yüzey üzerine uyguladığı kuvvetin aracılığıyla bulmak için kullanılan ölçme aleti.
Terazi fonksiyonları
Bir terazi tarafından yerine getirilen tüm fonksiyonlar.
Terazi kasası
Temel fiyat/PLU, ağırlık, temel fiyat ve tutarını kayıt eden, checkout terazisi ile bağlanmış kasa.
Terazi konstrüksiyonu
Bir teraziye ait, teknik prensiplerine veya diğer görüş noktalarına göre hazırlanmış tanıtım formu.
Terazi koyma mahalli
Üstünde terazinin kullanıldığı terazi masasının kurulduğu yer.
Terazi zemin altı yeri
Bir köprülü terazinin düzlemsel bir köprü yüzeyine sahip olacak biçimde zemin altına monte edilen yer
Terazilerin doğruluk sınıfları
Çeşitli terazi modellerinin ölçme doğruluklarına uygun olarak sınıflandırılması.
Terazilerin kurulması
Bir terazinin kurulma yeri mümkün mertebe iyi şekilde klimalandırılmış, titreşimlerin az olduğu bir ortamda bulunan masa üzerinde olmalıdır.
Terazinin dengeye gelmesi, stabil durum
Yüklemede bir değişim meydana geldiği zaman tartım prosesine katılan hareketli terazi parçaları kararlı bir denge konumunu alıyorsa terazi dengededir denilir.
Terazinin ölçme tekniği bakımından özellikleri
Bir terazi:
– Tartılan bir cismin kütlesinin gerçek değeri için yeterince doğru ölçme sonucunu vermelidir. (doğruluk)
– Aynı şartlar altında yapılan tartımlar için göstergeden mümkün oldukça yakın tartım sonuçları okunmalıdır. (prezisyon)
– Çok küçük yük değişimleri için duyarlılık göstermek, yani göstergede bir değişim gözlenmelidir. (hareketlilik)
– Yüklenmede bir değişimi yeterli bir gösterge değişimine sebeb olmalıdır. (hassasiyet)
Terazinin referans pozisyonu,referans konumu
Terazinin konstrüksiyonuna göre verilmiş ve bu pozisyonu için ayarlanmış konumu.
Terazinin temel komponentleri
Yük taşıyıcısı, kaldıraç ve bağlayıcı elemanları, kefe ile birlikte tartma tertibatı, gösterge tertibatı, yardımcı okuma düzeneği için toplu olarak kullanılan kavram.
Termal gravimetri
Maddelerin ısıtılması sonucu ortaya çıkan reaksiyonlar nedeniyle meydana gelen kütle değişimlerinden giderek yapılan termal analiz ve gravimetri metodları.
Termal tartı aleti
Tartım sırasında tartılan cismin ısıtılması sonucu ortaya çıkan kütle farkının tartılarak bulunması amacıyla kullanılan özel tartı aleti.
Terminal
Bir elektronik terazinin data display birimi veya göstergesine ait kısmı.
Termal yazıcı
Bir kağıt üzerine sıcaklık etkisi veya kontrolu ile bir matris tarzı sıcak noktaların görünür biçimde elde edilmesi.
Ters gidiş noktası
Gidiş yönünde sapmakta olan terazide ters yöne dönüldüğünde göstergedeki değer.
Test ağırlığı
Kullanıcı tarafından terazinin fonksiyonu ve doğruluğunun kontrolunun belirli aralıklarla yapılması için istenilen hassasiyete uygun olarak terazi ile birlikte verilmiş ağırlık parçası.
Test etme
İstenilen şartlara göre terazinin ve fonksiyonunun geçerli işyeri standartaları dikkate alınarak yapılan kontrollar.Ölçme tekniği kontrolu.
Test etme cihazı
Terazinin bir veya bir çok temel komponentinin testinde kullanılabilen terazinin kendi içersinde bulunan veya ayrı olarak bir yerde çalıştırılabilen tertibat.
Test tuşu
Ayar kontrollarının yapılmasının zorunlu tutulduğu ortamlarda elektronik sistemlerle bazı terazilerin belirli fonksiyonlarının kontrol edilebilmesini sağlaya kısmı.
Test yükü
Bir teraziyi kontrol etmek için kullanılan yük.
Tesviye aleti
Bir sıvı içersinde bulunan hava kabarcığının yardımıyla yatay konumu ve terazinin referans pozisyonunu gösteren düzenek.
Tesviye aleti tertibatı
Bir teraziyi onun referans konumuna göre düzeltmek için kullanılan tertibat.
Tesviye vidaları
Genel olarak gövde altında veya alt panel üzerinde bulunan, teraziyi referans konumuna getirmek için ayarlanan vidalar.
Tesviyelemek
Bir teraziyi referans konumuna getirmek için ayarlama.
Tex
Dokuma ve iplikler için uzunluğa bağlı olarak verilen kütle birimi.
Ticari ağırlık
Az hassasiyetli ağırlık parçası.
Ticari amaçla kullanılan terazi (piyasada)
Halka açık satış yerlerinde muayeneye tabi olarak kullanılan temel fiyatı, ağırlığını ve satış fiyatı gösterimi bulunan teraziler.
Ticari olmayan (alım ve satımda kullanılmayan) teraziler
Sanayi ve ticaret bakanlığınca belirli teraziler ve yardımcı aksamları ölçü ayar kanunu kapsamının dışında bırakılmıştır.Örneğin ; tarımla ilgili işletmelerde sayma terazileri, para rulo terazisi, PTT ön dizgi terazileri.
Ticari terazi
Doğruluk sınıfı III’e ait ölçüler ve ayar tüzüklerine, dolayısıyla sertfika belgesine sahip tartı aleti.
Tip onayı
Ölçü aletlerinin tipinin yurt içi muayene veya AT-ilk muayenesi için yapılan onayıdır.
Tip ve sistem onaylı
Bir ölçme aleti veya ölçme vasatının tip ve sistem onaylı olması ülkenin mevcut ölçüler ve ayar sistemine uygunluğunun tescili veya Avrupa Topluluğuna ait tip ve sistem onayını alması demektir.
Titreşim adaptörü
Çalışma laboratuarlarında titreşim veya ossilasyonları önlemek için terazide kullanılan elektronik filtreler.
Titreşim sönümü
Özel olarak ossilasyon sönümü.
Titreşimli spatula
Taneli ve pudra şeklindeki maddelerin tartımını almak için elektromanyetik etkileşme ile titreşime getirilebilen bir koldan oluşan yardımcı alet.
TLU (text look up)
Proğramlar ve dosyalar içersinden açıklamalı metinleri ayırmak için kullanılan yöntemler.
Tolerans
Müsaade edilir en büyük ve en küçük nominal değer arasındaki fark.
Tolerans sınırları
Kütle değerine göre üzerinde veya altındaki değerler için tayin edilen tolerans sınırları.
Ton
Megagram için kullanılan özel isim.(birim işareti t)Kilogramın bin katı. 1 t=1000 kg.
Toplayarak daralama tertibatı
Tartma aralığını göze almaksızın bir dara yükünü tartmak veya terazide denklemek için kullanılan düzenek.
Torsiyon bandı terazisi
Bir tel,band veya ipin torsiyon momentinden giderek yükün ölçüldüğü yaylı terazi.
Transmisyon oranı
Bir kaldıraç kolunun etkili uzunluklarının oranı.
Tumbalı baskül
Her biri yükün bir kısmını alabilen ve bir veya birden fazla yükleme vagonundan meydana gelen yük taşıyıcılı tartı aleti.
Uçak kargo terazisi
Uçak yolcularının bavullarının ağırlıklarını tayin etmek için iki taraflı okuma imkanı sağlayan ve kolay bir şekilde bavulların kargoya sevkini yapan bir yük tartma düzeneğine sahip olan terazi.
Ultramikro terazi
Maksimum yük kapasitesi 3 g la 5 g arası skala bölüntü değeri maksimum yük kapasitesinin 10-6 ile çarpımından küçük olan, ultramikro analizler için tasarlanmış analitik terazi.
Uluslararası kilogram prototipi
Uluslararası kilogram prototipi 39 mm yükseklikte ve 39 mm çapında %90 platin ve %10 iridyum alaşımından yapılmış olup, yoğunluğu 21,5 g/cm olan bir silindirden ibarettir.
Uluslararası yasal metroloji kuruluşu OIML
OIML in başlıca görevi yasal metrolojide kullanılan ölçü aletleri ve ölçme metodları ile ilgili idari ve teknik kuralları uluslar arası alanda yaygınlaştırmaktır.
Universal yazıcı
Yazıcı.
UPC
Universal Product Code için kısaltma.USA ve Kanada da hazır ambalaj yiyecek maddeleri için kullanılan numaralama sistemi 12 sayıdan oluşan UPC-> EAN nin bir bölümünü kapsadığından uluslar arası alanda tanınmaktadır.
Uygulama modülü
Terazinin belirlenmiş tartım proseslerini veya çalışmasını kontrol etmek için ilave bir proğram yükleme birimi ile veya bu birim olmadan terazinin içersinde veya dışarısına monte edilmiş yedek tuş.
Uzakta gösterge
Terazide okunan tartım sonucunun ekseriyetle uzaktaki bir gösterge düzeneği kullanılarak gösterimi.
Uzakta yazıcı düzeneği
Teraziden ayrı bir yerde tartım sonuçlarını kaydetmek için kullanılan yazıcı.
Uzama ölçü şeritleri
Şerit biçimindeki elektriksel resistanstan oluşan ölçme elemanı.
Uzama ölçü şeritleri yük hücresi
Genellikle metalden yapılmış bir ölçme cisminde, tartılacak kütle tarafından ortaya çıkarılan deformasyonu uzama ölçü şeritleri yardımı ile ölçebilen yük hücresi.
Üç bıçaklı terazi.
Terazi kolunun merkezinde ve uçlarında bulunan bıçak yataklarından ve simetrik bir koldan ibaret terazi.
Ürünün adet olarak ayrılması
Tartım ürünleri ortalama parça ağırlıklarına göre adı geçen dolum ağırlıklarına oranlanarak farklı dolum gruplarına ayrılır.
Üstten kefeli
Kefesi, yük kolunun dönme noktasının üzerinde bulunan bir terazinin model dizaynı için kullanılan ifade
V.24-Interface
İlk kullanım posta ihtiyaçlarındandır.Bilgi transferi seri olarak yapılır.
Vakum terazisi
Bir numunenin zamana bağlı kütle değişimlerini vakum veya kapalı ortam içersinde bulmak amacıyla özel yapıda dizayn edilmiş bir analitik terazisi.
Varians
Bir ölçme büyüklüğünün alınan ortalama değerinden sapmasının olasılık hesapları ve istatistikte kullanılan değeri.
Vinç terazisi
Bir vinçte asılı olan yükü ölçmek amacıyla kullanılan terazi.
Wagon baskülü
Raylı nakil vasıtalarının tartılması için kullanılan bir ray üzerine monte edilmiş baskül.
Westphal-terazisi
Tek kollu yoğunluk terazisi->Mohr-terazisi
Yaklaşık değer alma hatası
Göstergedeki son sayının yaklaşık değeri alınırken ölçme sonucu veya ölçme değeri üzerinde yapılan hata.
Yan yana getirerek okuma
Tip sistem onaylı bir terazinin skalası üzerinde rakamlarla işaretlenmiş taksimatlarla verilen tartım sonuçlarının hiçbir matematiksel işleme gerek kalmaksızın, ardı ardına gelen sayılarla basit bir şekilde yan yana getirilerek okunabilmesi.
Yardımcı donanım
Ölçme değerlerinin belirtilmesi, aktarılması ve üzerlerinde işlem yapılması için kullanılan ilave, teraziye bağlanmış veya terazi içersinde bulunan tartım sisteminin bir kısmı.
Yardımcı donanımın kontrolu
Ayar kontrolu yapılması gereken yardımcı donanım, örneğin bilgi işlem sistemleri olabilir.
Yardımcı gösterge
Ayar ve ölçüler için esas gösterge yanında kullanılan gösterge.
Yardımcı okuma düzeneği
Tartım sonuçlarını daha büyük doğrulukla okumaya yardım eden düzenek.
Yarı otomatik olarak dengeleyen terazi
Belirli bir yüklemenin dışarısında elle denge durumuna getirmek için müdehale edilebilen ve dengeyi kendiliğnden sağlayabilen terazi.
Yatak
Bıçak yatağı,esnek yatak.
Yaylı daralama
Mekanik terazilerde ibre aralığında sürekli daralama yapmak için kullanılan tertibat.
Yaylı terazi
Yük dengesinin kurulmasında, mbir veya birçok katı cismin elastik deformasyona uğraması sonucu sağlanan düşme, ivmesinin değerine bağlı bulunan bir terazi cinsi.
Yaylı ölçme cismi
Ağırlık kuvvetinin etkimesiyle deforme olarak biçim değiştirebilen yük hücresine ait gövde elamanı.
Yazıcı sistem
Yazılı karakterleri kağıt veya diğer dökümanlar üzerine transfer etmek için kullanılan kaydedici cihazına ait kısım.
Yazılı çıktı
Bir kaydedici kağıdı üzerine yazıcı sistem tarafından basılan tartım sonucu ve diğer bilgiler.
Yazılı çıktı kontrol
Bir tartım sonucuna ait yazılı çıktının, tartıma bozucu faktörlerin karışması halinde durdurularak, sonucun yanlış verilmesini önlemek amacıyla kullanılan tertibat.
Yedek okuma tertibatı
Okuma bakımından hata yapmayı önleyici derecelenmiş skalada veya yedek olarak kullanılan bölüntü değeri muayene sabitinden küçük olan tertibat.
Yedi-segmentli-display
0 dan 9 a kadar olan sayıların veya birkaç başka işaretin yedi tane özel sırada parlak segmentler tarafından yazılması.
Yer baskülü
Serbest olarak duran, bir zemin üzerine inşa edilmesi için kullanılan kantar.
Yerini değiştirerek kullanılan terazi
Kullanım mahalli sürekli değiştirilen terazi yerine yüksüz durumda, bir bölge içersinde tekerlekli masa üzerinde yeri değiştirilebilen terazi.
Yerini değiştirme tartma metodu
Eşit kollu terazide tartılmak istenen numune ile bu numuneyi dengeleyen ağırlık parçasının en az bir defa kefelerdeki yerlerini değiştirmek ve sonucu her iki tartımdan hesaplamak suretiyle yapılan tartma metodu.
Yoğunluk
Bir maddenin yoğunluğu, m kütlesinin V hacmine oranına eşittir.yani p=m/V.
Yoğunluk tayini
Yoğunluk p=m/V formülüne göre kütlenin ve hacmin bulunması ile tayin edilir.
Yoğunluk terazisi
Hidrostatik terazi
Yumurta dizgi makinası
Çeşirli ağırlık sınıflarına göre yumurtaların otomatik olarak dizilmesini sağlayan donatım.
Yük
Bir cismin bir ağırlık kuvveti uygulaması söz konusu olduğunda bu cisim için genel olarak kullanılan kavram.
Yükleme
Bir teraziye konan yükün sebeb olduğu tazyik.
Yük azaltma tertibatı
Yük taşıyıcısı ile tartım mekanizmasının arasındaki bağlantı kuvvetlerini kaldırarak ayrılmasını temin eden tertibat.
Yük dengesi
Yüke ait ağırlık kuvveti ile bunu kompanse eden karşıt kuvvet arasında denge durumunun kurulması.
Yük hücresi
Tartılan cismin uyguladığı ağırlık kuvvetini bir elektrik sinyaline dönüştürerek kütle tayinini gerçekleştiren mekanik, elektronik ölçü büyüklüğü konvertörü.
Yük kaldıracı
Bir terazinin yük taşıyıcısını tutan kaldıraç sistemi.
Yük kefesi
Küçük yük kapasiteli terazilerde tartılan cismin konulduğu kefe.
Yük taşıyıcısı
Terazinin yükü alan veya taşıyan kısmı.
Yüksek/alçak yükleme kontrolu
Bir terazinin yükünden fazla veya az yüklendiğinde sinyal veren düzenek.
Yükseltilmiş çözme gücü seçilerek kullanılan gösterge
Manuel olarak verilen bir komutla geçici olarak d bölüntü değerini e muayene sabitinden daha küçük bir değere değiştiren tertibat.
Yüzdeli skalaya sahip terazi
Yüzdeli olarak taksimatlandırılmış skalası veya göstergesi bulunan terazi.
Zorunlu değer
İzin verilen en büyük ve küçük değer arasında verilen şartlara uygun olarak tesbit edilen değer.
Zorunlu dolum miktarı
Yönetmeliklere dayanarak bir ambalajın sahip olması gereken dolum miktarı.
